Νοθεία στα τρόφιμα: λόγοι και λύσεις
Νοθεία στα τρόφιμα έχουμε όταν τα τρόφιμα, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, παραποιούνται. Είναι δυνατόν, λόγω της νοθείας, να προκληθούν σοβαροί κίνδυνοι για την υγεία αν, για παράδειγμα, στα τρόφιμα προστίθενται άγνωστα αλλεργιογόνα ή άλλα επικίνδυνα συστατικά. Επίσης έχει οικονομικό αντίκτυπο στον αγοραστή, ο οποίος παίρνει στην πραγματικότητα ένα προϊόν κατώτερης ποιότητας από αυτό για το οποίο πληρώνει.
Τα διάφορα είδη νοθείας :
Αντικατάσταση ενός προϊόντος με άλλο διαφορετικής φύσης ή ποιότητας. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας κρέας αλόγου αντί για βοδινό κρέας. Ανάμιξη του αγελαδινού γάλακτος με κατσικίσιο.
Τροποποίηση ή αραίωση ενός τροφίμου με την προσθήκη άλλων συστατικών σε αυτό, ειδικά όταν αυτά δεν αναγράφονται στην ετικέτα. Για παράδειγμα, προσθέτοντας απλό σιρόπι στο μέλι, ηλιέλαιο στο ελαιόλαδο, εδώδιμα ή μη εδώδιμα συμπληρώματα στα αλεσμένα μπαχαρικά ή χυμό μήλου στο χυμό ροδιού.
Παρουσίαση ενός φαγητού με παραπλανητικό τρόπο. Για παράδειγμα, η επισήμανση του σολομού εκτροφής ως άγριου σολομού ή όταν τα μήλα ή άλλα φρούτα και λαχανικά πωλούνται ως βιολογικά ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι πιστοποιημένα σαν βιολογικά προϊόντα. Επίσης το καθαρό βάρος του τροφίμου μπορεί να είναι παραπλανητικό (όπως όταν η ποσότητα ή το βάρος του φαγητού μέσα στη συσκευασία δεν δηλώνεται με ακρίβεια στην ετικέτα).
Ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις. Όταν ένα προϊόν διαφημίζεται να έχει ιδιότητες που δεν ισχύουν. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός ότι ένα προϊόν είναι «χωρίς συντηρητικά» ενώ στην πραγματικότητα περιέχει, ή ότι είναι «χωρίς νάτριο» παρόλο που η ποσότητα νατρίου που περιέχει υπερβαίνει τα επιτρεπτά από την νομοθεσία όρια.
Η νοθεία των τροφίμων λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις.
Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε το ακριβές ποσοστό των περιπτώσεων νοθείας στα τρόφιμα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, όλες οι μορφές νοθείας, υπολογίζεται ότι κοστίζουν στη βιομηχανία τροφίμων μεταξύ 10 και 15 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως και επηρεάζουν περίπου το 10% των προϊόντων διατροφής που πωλούνται στην αγορά. Το 2020, στην Ευρώπη, κατασχέθηκαν περίπου 12.000 τόνοι παράνομων και δυνητικά επικίνδυνων προϊόντων, πριν αυτά διατεθούν στην αγορά στα ράφια των σουπερμάρκετ. Παρόλα αυτά, αγνοούμε τελικά σε ποια αναλογία νοθευμένα προϊόντα καταλήγουν στα πιάτα μας...
Το κίνητρο είναι, βέβαια, κυρίως οικονομικό, και φέρνει μεγάλα κέρδη σε αυτούς που ασχολούνται με τη νοθεία. Τέτοιου είδους κέρδη επιτυγχάνονται είτε αυξάνοντας τεχνητά την αξία ενός προϊόντος, για παράδειγμα εκμεταλλευόμενοι την επωνυμία ενός γνωστού και αξιόπιστου προϊόντος (ελαιόλαδο), είτε μειώνοντας το κόστος παρασκευής. Η νοθεία μπορεί επίσης να στοχεύει στην απόκτηση κύρους που θα έχει ως αποτέλεσμα το οικονομικό όφελος. Μπορούμε να αναφέρουμε την παραποίηση και την κλοπή του λογότυπου/εικόνας, στην περίπτωση των εμπορικών σημάτων ή των ετικετών στις συσκευασίες των τροφίμων. Καθώς ο στόχος είναι το όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος, οι πιο πετυχημένες απομιμήσεις σχετίζονται με ακριβά προϊόντα ή με προϊόντα με μεγάλο συντελεστή ΦΠΑ τα οποία αποτελούν σημαντικό μέρος του εμπορίου.
Η λίστα με τα πιο νοθευμένα προϊόντα
• Το 50% των μπαχαρικών είναι νοθευμένα, συμπεριλαμβανομένων και του 59% των πιπεριών
• Το 43% των μελιών έχουν αλλοιωμένη σύσταση και είναι χαμηλής ποιότητας ή δεν αναγράφονται οι σωστές πληροφορίες στην ετικέτα. Μερικά από αυτά δεν έχουν δει ποτέ ούτε τη σκιά μιας κυψέλης, αφού είναι αποκλειστικά χημικά προϊόντα και παρασκευάζονται στο εργοστάσιο.
• Το περιεχόμενο μιας στις δύο συσκευασίες ψαριών δεν ανταποκρίνονται σε αυτό που είναι γραμμένο στην ετικέτα. Τα αλλεργιογόνα δεν αναφέρονται ενώ υπάρχουν και υποψίες για τις συνθήκες υγιεινής κατά τη διάρκεια της συσκευασίας.
• Ένας στους δύο πωλητές πουλερικών (κοτόπουλο, γαλοπούλα, πάπια, χήνα και φραγκόκοτες) διαπράττει νοθεία επεμβαίνοντας στις ετικέτες ποιότητας του κτηνοτρόφου.
• Ένα στα δώδεκα βιολογικά προϊόντα δεν ελέγχεται επαρκώς. Εν μέσω μιας τάσης για κατανάλωση βιολογικών προϊόντων, καταλήγουμε θύματα εκμετάλλευσης, από επιτήδειους που θεωρούν ότι είναι απλά ένας εύκολος τρόπος για να βγάλουν χρήματα..
• Το ηλιέλαιο με ένα επιπλέον ευρώ το λίτρο μετατρέπεται σε ελαιόλαδο που πωλείται δέκα φορές πιο ακριβό χάρη στην προσθήκη… χλωροφύλλης.
• Ο τόνος σε κονσέρβα ενισχύεται με επικίνδυνα πρόσθετα για να φαίνεται πιο φρέσκος.
Η ιχνηλασιμότητα είναι ο καλύτερος τρόπος για τη μείωση της νοθείας. Αφού με αυτές τις πρακτικές διακυβεύεται τόσο η δημόσια υγεία αλλά και η ποιότητα στα πιάτα μας.
Με τον όρο ιχνηλασιμότητα εννοούμε την σαφή ενημέρωση για τα τρόφιμα από το στάδιο της παραγωγής μέχρι που φτάνουν στα ράφια των καταστημάτων. Από που προέρχονται; Τι περιέχουν; Πώς κατασκευάστηκαν και υπό ποιες συνθήκες; Περιέχουν αλλεργιογόνα ή συντηρητικά ή ακόμα και γενετικά τροποποιημένα συστατικά; Αυτές οι βασικές ερωτήσεις πρέπει να τίθενται και να απαντώνται σε τακτικά χρονικά διαστήματα. Και αυτό αφορά σε κάθε στάδιο της αλυσίδας: παραγωγός, μετατροπέας, μεταφορέας και λιανοπωλητής.
Για τη βελτίωση της ιχνηλασιμότητας υπάρχουν διάφορα εργαλεία. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι σύνθετα, αλλά υπάρχουν και «απλά», που είναι απευθείας ορατά και κατανοητά από τον καταναλωτή.
Η τεχνολογία Blockchain, είναι ένα πρωτόκολλο στον υπολογιστή, που χρησιμοποιήθηκε αρχικά για εικονικό νόμισμα (bitcoin), και αποτελεί μια μικρή επανάσταση όσον αφορά την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων. Συγκεκριμένα κάθε ένας που παίρνει μέρος σε μια τροφική αλυσίδα, εισάγει τις πληροφορίες του σε μια βάση δεδομένων. Αυτή η βάση δεδομένων είναι διαθέσιμη δημόσια, είναι ασφαλής και αδιαμφισβήτητη. Στη συνέχεια, με την κατάλληλη κάθε φορά αναζήτηση, είναι δυνατό να εντοπιστούν με ακρίβεια τα διαφορετικά στάδια του ταξιδιού ενός τρόφιμου (παραγωγή, επεξεργασία, μεταφορά, αποθήκευση κ.λπ.) και να εντοπιστούν έγκαιρα πιθανά προβλήματα (νοθεία, ανωμαλία σε ένα προϊόν, ανεπαρκής θερμοκρασία αποθήκευσης, κ.λπ.) και επομένως ο οποιοσδήποτε αρμόδιος ή ενδιαφερόμενος να ενεργήσει γρήγορα για την απόσυρση του προϊόντος
Εμφάνιση και επισήμανση
Η εμφάνιση της προέλευσης των προϊόντων, πάνω στην ετικέτα, είναι ένα άλλο εργαλείο για την καταπολέμηση της νοθείας στα τρόφιμα. Σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαγορεύεται η παραπλάνηση του αγοραστή ενός φρέσκου φρούτου ή λαχανικού ως προς την προέλευσή του.
Η επισήμανση του προϊόντος δεν είναι πάντα εύκολο να είναι ακριβής, γιατί από όσο πιο μακριά προέρχεται το προϊόν, τόσο λιγότερο ελέγχουμε το περιεχόμενο ενός κλειστού δοχείου. Ισχύει κάπως το «όσα βλέπει η πεθερά», δηλαδή ότι δεν βλέπουμε δεν μπορούμε και να το ελέγχουμε.
Η τιμή πρέπει επίσης να μας προβληματίζει, αφού όταν είναι περίεργα χαμηλή, τότε είναι απαραίτητο να ελέγχουμε με περισσότερη προσοχή τα συστατικά ή και την προέλευσή του προϊόντος.
Τέλος η γνώση των αλυσίδων τροφοδοσίας απαιτεί οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους, αλλά και πολλή καλή θέληση. Στο μέλλον, και με τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεση μας, θα είναι πιο εύκολο να αποκαλύπτονται οι περιπτώσεις νοθείας αν όλοι είναι πρόθυμοι να ενεργήσουν με την απαραίτητη διαφάνεια!
Προσοχή λοιπόν, ειδικά όταν αγοράζεται συσκευασμένα τρόφιμα! Είναι απαραίτητο να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, σαν καταναλωτές, και να επιλέγουμε προϊόντα που φέρουν όλες τις απαραίτητες σημάνσεις για την προέλευση και το περιεχόμενο τους και όσο το δυνατόν πιστοποιημένα .
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το θέμα αλλά και για τα επιτρεπόμενα και μη επιτρεπόμενα πρόσθετα των τροφίμων μπορείτε να ακολουθήσετε τον σύνδεσμο https://europa.eu/youreurope/business/product-requirements/food-labelling/additives/index_el.htm.
Επίσης στην σελίδα του συνδέσμου Καταναλωτών μπορείτε να ενημερώνεστε για διάφορα προϊόντα και τιμές αλλά και να υποβάλετέ τα παράπονά σας στην περίπτωση που υποπέσει στην αντίληψη σας οποιουδήποτε είδους νοθεία ή απάτη
